Tuinen- en parkenroute
Daarnaast ligt weer een traditionele 19de eeuwse tuin, waarschijnlijk ook van K.G. Zocher.
De Ambtmanstuin en Hoogenboomtuin liggen tussen de Ambtmanstraat en de Achterweg. Ertussen ligt het nieuwe gemeentehuis en bijbehorende tuin uit 1997 van de hand van Wil Thijse.
De huizen bij de Ambtmanstuin en de Hoogenboomtuin dateren respectievelijk uit de 16e en 15e eeuw. De huidige tuinen in landschapsstijl uit ca 1860 zijn waarschijnlijk beide ontworpen door K.G. Zocher (1796-1863).
De Ambtmanstuin heeft veel bomen, bijzondere loofbomen en verschillende naaldbomen, uit ca 1860 met nog een echte 19e eeuwse sfeer. De Hoogeboomtuin is een landschapstuin waaraan later achterin de tuin bloeiende bomen en struiken, veel coniferen en Aucuba's zijn toegevoegd. In vergelijking met de Ambtmanstuin heeft deze tuin een opener karakter. De Ambtmanstuin is reeds gemeentelijk monument; de Hoogenboomtuin zal die status nog krijgen. In 1997 schreven dr L.H. Albers, ir A. Guinee en B. Heinrichs een herstelplan voor deze tuinen. Bekend is de Zochertuin gelegen tussen de Achterweg en de Ambtmanstraat.
Park Sint Maartenskerk
Een belommerde plek aan de rand van het historisch stadscentrum is te vinden rond de prachtige en monumentale Sint Maartenskerk. Ten noorden van de kerk bevindt zich het parkje. Ten zuiden van de kerk ligt de Tielse stadsgracht. De Sint Maarten is met een leeftijd van ongeveer 1200 jaar de oudste kerk van Tiel. De stad Tiel lijkt ooit in de buurt van deze kerk te zijn ontstaan. De kerk was toen nog klein, maar in de loop der eeuwen groeide deze groter en groter. Het gotische gebouw zoals we deze nu zien is overigens weer veel kleiner dan 400 jaar geleden. Aan de oostzijde zijn de funderingen van het verdwenen gedeelte weer zichtbaar gemaakt op de grond. De kerk werd in de Tweede Wereldoorlog kapotgeschoten door de geallieerden, maar is na de oorlog gerestaureerd.
Voor meer informatie: www.protestantsegemeentetiel.nl
Het Kalverbos
Onder dit park rusten de resten van de ongeveer 1100 jaar oude Sint Walburgkerk. Deze kerk werd bezocht door de Tielse adel. Het gewone volk verzamelde zich in de St. Maartenskerk.
Het park heet tegenwoordig Kalverbos, omdat er na de sloop van de kerk in het jaar 1680 kalveren werden verhandeld. Archeologen ontdekten dat niet alleen de restanten van de kerk bewaard zijn gebleven, maar ook de mensen die in en bij de kerk begraven zijn geweest, hier nog steeds liggen.
De stenen fontein (centraal in het park) is gebouwd in 1929 en een van de weinige voorbeelden van de Amsterdamse Schoolbouwstijl in Tiel. De fontein werkte al snel na de bouw niet meer en heeft vervolgens tientallen jaren dienst gedaan als bloembak. In 2007 is de fontein gerestaureerd en sindsdien spuit hij ook weer!
Stadspark 'De Kleine Plantage'
Halverwege de zestiende eeuw liep er al een weg rond de Plantage, die toen uit bouwland bestond. Dit heette toen Vrijthof en maakte deel uit van een uitgestrekt grondgebied van de Tielse kloosters. Bij de confiscatie van de geestelijke goederen werd de Vrijthof eigendom van de gemeente. Deze verpachtte hem als tuingrond en boomgaard, en in de stadsarchieven werd de naam verbasterd tot Fruithof. In 1861 bouwde B.R.P. Hasselman er een kapitale villa. Hij zou enkele jaren later zijn vader opvolgen als burgemeester van Tiel. In 1936 werd door zijn erfgenamen een brede strook grond langs de Nieuwe Tielseweg verkocht voor woningbouw. De villa ging al gauw schuil achter een rij huizen en werd vooral na de tweede wereldoorlog voor verschillende doeleinden gebruikt. Toen over bebouwing van het gebied geen overeenstemming bereikt kon worden, brandde de villa op een zondagmiddag van 1990 geheel uit. Sindsdien is er nog alleen een ruïne van over.
De Plantage was voor de tweede wereldoorlog dicht begroeid met bomen. Daartussen stond een muziektent waar geregeld concerten werden gegeven. Door de geallieerde beschietingen van Tiel vanaf het bevrijde gebied aan de overkant van de Waal, werd deze muziektent aan het eind van de oorlog ernstig beschadigd. Bij de restauratie in de jaren vijftig werd er omheen een diepe karpervijver met een mooie brug aangelegd en sindsdien vonden er weer concerten plaats. De muziektent is niet lang daarna afgebroken en de vijver volgestort met puin.
In 1963 schonk de Oranjevereniging de burgerij van Tiel een hertenkamp op de Plantage. De gemeente heeft deze in 1988 overgedragen aan een stichting, die de hertenkamp uitbouwde tot het huidige dierenpark.
Groene oases
Buiten de binnenstad telt Tiel nog een aantal groene oases, zoals de parken Elzenpach en Groenendijk. Nabij de wijk Passewaaij liggen het Linge-Waalpark, het Vuadabos en de Wetlands. In ontwikkeling is park Vijverberg, een Cool Nature plek, grenzend aan Tiel Oost.
Begraafplaats 'Ter Navolging'
Bijzonder is ook begraafplaats 'Ter Navolging' aan de Lingedijk. Dit is een rijksmonument en wellicht de grootste groene long van de stad. De begraafplaats fungeert als een met respect behandeld stadspark.
Voor meer informatie zie www.ternavolgingtiel.nl.
Tiel van Toen tussen het Groen
Stolpersteineroute
Tiel heeft zwaar geleden onder de Tweede Wereldoorlog. Meer dan 75 procent van de gebouwen werd verwoest door de beschietingen vanaf de bevrijde overkant van de Waal. Dramatisch waren de verliezen aan mensenlevens tijdens de bezetting.
Stolpersteine zijn gedenksteentjes van 10 x 10 cm met een messing bovenkant en de tekst ‘Hier woonde ... (naam, geboortejaar, jaar en plaats van deportatie, datum en plaats van overlijden)’. Ze heten zo, niet omdat je er letterlijk over struikelt, maar omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart, en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen.
De maker van de Stolpersteine is de Duitse kunstenaar Gunter Demnig, die veel sociaal bewogen kunst heeft gemaakt. Zijn motto is: ‘Een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is’. Sinds 1994 heeft hij al meer dan 20.000 Stolpersteine gelegd op vele plekken in Europa.
Voor zo ver begin 2010 bekend was, gaat het in Tiel om 21 slachtoffers. Van hen behoorden twintig tot de Joodse gemeenschap en een van hen was Jehova's getuige.
Wellicht zal de lijst van slachtoffers door verder onderzoek en naar aanleiding van de publiciteit rond het project nog uitgebreid worden. Dit betekent dat er mogelijk in de jaren na 2010 nog meer Stolpersteine geplaatst zullen worden.
Op 7 april 2010 werden in Tiel 21 ‘Stolpersteine’ ('struikelstenen') gelegd. Hiermee gedenkt Tiel zijn stadsgenoten, die door de nazi’s zijn vervolgd en vermoord. De stenen liggen voor het huis waar het slachtoffer destijds woonde. Iedere steen geeft een verdwenen stadgenoot een plek terug in de Tielse gemeenschap www.stolpersteine-tiel.nl.
Wederopbouw wandeling
Een leuke nieuwe route langs alle gemeentelijke monumentale panden en karakteristieke wederopbouw in de binnenstad.
Routebeschrijving Wederopbouw3 »
Bloesemroute
De Betuwe wordt wel de fruittuin van Nederland genoemd vanwege de omvangrijke fruitproductie. Het gebied telde in 2011 ruim 3000 ha fruit en ruim 450 fruittelers. Dankzij die fruitcultuur wordt de Betuwe geroemd om de jaarlijkse bloesempracht.
Wandelen door de Betuwe tijdens de bloesembloei is puur genieten. In het magazine STADSLEVEN staat dat mooi beschreven.
Elk jaar in april wordt de Nationale Rode Kruis Bloesemtocht georganiseerd. Voor deze wandeltocht heeft de landmacht diverse bruggen aangelegd. Hierdoor kom je op plekken waar je normaal niet komt. Er zijn 8 wandelafstanden. Vier afstanden voor wandelaars en nordic walkers en 4 afstanden alleen voor wandelaars.
www.bloesem.info en www.rodekruisbloesemtocht.nl
De Betuwe is zondermeer een gebied om verliefd op te worden. Wanneer de bloesems de Betuwse boomgaarden bedekken, dan voel je vlinders in je buik. Dat moet ook Dolf Brouwers (alias Sjef van Oekel) hebben ervaren toen hij het lied Eens zal de Betuwe in bloei weer staan uitbundig vertolkte. Na de Tweede Wereldoorlog schalde deze hit veelvuldig uit menig radio de Hollandse huiskamers in.
Eens zal de Betuwe in bloei weer staan
Nog mooier en voller dan voorheen
Eens groeit op Walcheren weer goudgeel graan
We zullen herbouwen steen voor steen
We malen weer droog 't land dat onder water staat
Traditie zegt dat Neerlands glorie nooit ten onder gaat
Eens zal de Betuwe in bloei weer staan
En groeit op Walch'ren goudgeel graan
Cultuurhistorische route
Deze wandelroute vormt het sluitstuk van een fietstocht door Tiel en het buitengebied, maar kan ook separaat gelopen worden. De route voert langs een aantal markante gebouwen door de binnenstad. De historische gebouwen worden in het routeboekje (verkrijgbaar bij Toeristisch Informatiepunt Zinder) in het kort beschreven.
De route kaart en beschrijving kunnen ook via de volgende links bekeken en geprint worden. De fietstocht door Tiel en het buitengebied is volledigheidshalve bijgevoegd.
Cultuurhistorische route Tiel plattegrond >>
Cultuurhistorische route Tiel beschrijving >>
Cultuurhistorische fietsroute Tiel en buitengebied >>
Mocht u meer geïnteresseerd zijn in de kunstwerken in de stad Tiel, hebben wij ook een route die u meeneemt langs alle kunstwerken. Deze wandeling staat onder CULTUUR: kunstroute binnenstad.
Rondje Tiel (20 km)
Rondje Tiel is een leuke route door Tiel en het buitengebied. Een groot deel van de route voert langs fraaie plaatsen en mooie Betuweboerderijen. Een klein stukje van de route gaat over het bedrijventerrein Kellen.
Struinen langs de Waal
Rivier Actief: Organisatie en begeleiding van struintochten langs de Grote Rivieren
De natuur langs de rivieren is prachtig, daar kunnen meer mensen van genieten! Emmie Nuijen deelt haar passie voor dit landschap graag. Het liefst brengt ze je in contact met de ruige riviernatuur langs de Waal. Waarvoor kun je bij Rivier Actief terecht?
- Organiseren van maatwerk arrangementen op en langs de Grote Rivieren, voor bijv. teamuitje, familie- of vriendendag, kinderfeestje of excursie.
- Begeleiden van riviertochten, als allround gids.
Kom mee, lekker in beweging in een overweldigend landschap! Kijk voor meer info op: www.rivieractief.nl
Wetland Passewaay
In de Wetland Passewaay kun je prachtig wandelen/struinen langs de rivier de Waal.
Zo’n driehonderd jaar geleden zorgde een dijkdoorbraak voor een waaij achter de dijk. Dit is nu de Wetland Passewaay, een gevarieerd natuurgebied in Tiel. Je kunt er urenlang struinen tussen al het groen, langs het water en tussen het grazende vee. Geniet van de vrijheid, rust en de geluiden van de verschillende soorten vogels en ander gedierte.
Wetland Passewaay is een natuurreservaat in Tiel aan de Kruisstraat en 24 uur per dag geopend.
Kijk voor alle foto’s op: http://hennepe.jouwweb.nl/bloeiend-wetland-bij-tiel-juni-2018
Wandelroutes in de regio
Mooie wandelroutes maken in de Betuwe? Bekijk de speciale pagina's:
'Wandelroutes in de Betuwe' en 'Wandelroutes in Rivierenland'
