Het bestuur van de Oudheidkamer Tiel en omstreken heeft de erfgoedprijs 2018 toegekend aan de Stichting ter Navolging. Voorzitter Martin van de Mark reikte hem uit aan de aanwezige bestuursleden van de stichting. Het was hét verrassende hoogtepunt tijdens het symposium dat de Stichting in de Tielse raadszaal organiseerde en later in de middag een vervolg kreeg op De Joodse begraafplaats en begraafplaats Ter Navolging.
Het symposium dat het veelzeggende thema ´Van bramenparadijs tot historische begraafplaats, wat samenwerking tussen vrijwilligers en professionals vermag´ meekreeg, trok veel belangstelling uit Tiel en omgeving maar ook van ver daarbuiten. De aanwezigen kregen een gevarieerd programma voorgeschoteld waarin enthousiaste funerair deskundigen en bestuurders een mooie inkijk gaven in de wereld van begraafplaatsen, onderhoud, het ruimen van graven en de betekenis van begraafplaatsen als cultureel en stenen erfgoed.
De sprekers werden in stijl geintroduceerd door Gerard Buijs, die gekleed was in een aansprekers of doodbidders outfit.
Voorzitter Christa Tijdeman van de Stichting Ter Navolging opende met een terugblik op de laatste twintig jaar. In die periode veranderde er veel ten goede op Ter Navolging. Hierna illustreerde bestuurslid en vrijwilliger Jan Hogendoorn dat met fraaie beelden die de begraafplaats en de ondertussen gerestaureerde graven nu en twintig jaar geleden met elkaar vergeleken. Dat was zo bleek een wereld van verschil! Hoogendoorn: “Twintig jaar geleden troffen we zelfs een stadsnomade aan die een grafkelder als slaapplaats gebruikte”. Hogendoorn riep Tiel op om zuinig te zijn op zijn begraafplaatsen en wees er op dat de begraafplaatsen van Drumpt en Avezaath ook dringend aandacht behoefden. Peter Schipper vroeg daarnaast tijdens de afsluitende rondvraag aandacht voor de begraafplaats bij de monumentale kerk in Wadenoijen, waar zich ook enkele historisch gezien belangwekkende grafmonumenten bevinden. De Stichting Ter Navolging zag wegens gebrek aan menskracht geen mogelijkheden om ook de genoemde begraafplaatsen onder haar hoed te nemen. In de loop van dit jaar komt de gemeente echter met een nieuwe begraafplaatsennota. Daarin zal aandacht besteed worden aan onder meer die begraafplaatsen.
Voorzitter Tijdeman wees er ook op dat sinds 2015 de begraafplaats weer opengesteld is voor nieuwe ter aarde bestellingen en er een strooiveld met gedenkmonumentjes voor overledenen die gecremeerd zijn. Zij memoreerde het toekennen van de gouden Terebint door de landelijke stichting Terebinth voor Funerair Erfgoed eerder dit jaar en het feit dat de stichting ook het onderhoud van de joods begraafplaats onder haar hoede genomen heeft. Zij dankte van Luijn Natuursteen, voor technisch advies en hulp bij de werkzaamheden van de stichting.
Wethouder Frank Groen was blij met het werk van de stichting, dat met tal van vrijwilligers uitgevoerd werd. “Het bezoek aan de begraafplaats was voor mij een ontdekkingsreis. Het college van Tiel wil graag met het bestuur van Ter Navolging in gesprek blijven.”
Andere inleiders waren Korrie Korevaer over het belang van het behoud van funerair erfgoed, Bartho Hendriksen over de toekomst van begraafplaatsen en het ruimingsbeleid van graven. Door de groeiende voorkeur voor cremeren in plaats van begraven dreigt er hierdoor een kaalslag en kunnen begraafplaatsen hun aantrekkingskracht als groene en rustgevende oase verliezen.
Jan Hoogendoorn memoreerde in zijn presentatie dat Ter Navolging de oudste stedelijke begraafplaats in Nederland is. Eduard Huisman corrigeerde hem echter. Bij de Jan van Loonslaan in Rotterdam is een Joodse begraafplaats, genaamd Beis hakkeworous of Bet hagajiem. Daar zijn tussen 1612 en 1700 tal van joden begraven en er bevinden zich nu nog steeds 33 zerken.
De in Tiel woonachtige Gelders gedeputeerde Josan Meijers, had als verantwoordelijke voor burgerparticipatie grote bewondering voor het werk dat de vrijwilligers voor de beide begraafplaatsen verricht hebben. Zij ontdekte het bjzondere karakter van ter navolging pas nadat ze al vele jaren in Tiel woonde. “Ter navolging is een rijksmonument maar de Joodse begraafplaats is zeker niet minder belangrijk. Naast de cultuurhistorische waarde houdt de begraafplaats ook de herinnering aan de vele Joodse Tielenaren die de concentratiekampen niet overleefden levend.
Eduard Huisman van het Nederlands Israëlitisch Genootschap en verantwoordelijk voor veel Joodse begraafplaatsen prees het initiatief van de stichting om ook de joodse begraafplaats onder haar hoede te nemen.
Op de Joodse begraafplaats namen de deelnemers na het zaalgedeelte vervolgens een kijkje en bewonderden onder andere het opgeknapte metaheerhuisje. Op de begraafplaats vertelde Ben Manassen over zijn persoonlijke ervaringen in de eerste na-oorlogse oorlogsjaren. Langzaam maar zeker werd hem toen duidelijk hoeveel mensen uit de Joodse gemeenschap omgekomen waren en hoeveel vrienden en bekenden hij nooit meer zou zien.
Op Ter Navolging was de samenwerking tussen vrijwilligers en professionals, die in Tiel uniek is, een belangrijk gespreksonderwerp. Ook werden allerlei onderhouds- en restauratie-ervaringen uitgewisseld
De Oudheidkamer motiveert de toekenning van de erfgoedprijs in de bijbehorende oorkonde als volgt:
Gedurende 20 jaar heeft de stichting ter navolging Tiel met zorg en respect en met nimmer aflatende ijver gewerkt aan de restauratie van funerair erfgoed in Tiel. Oude begraafplaatsen zijn door het werk van vrijwilligers plekken geworden waar het aangenaam toeven is in het groen.
Door het opknappen worden laatste rustplaatsen weer zichtbaar ook voor familie van de overledenen, die zo ook betrokken worden bij het herstel en eventueel digitaliseren van de laatste rustplaats, zodat die gebruikt kan worden bij stamboomonderzoeken.
Foto: Jan Bouwhuis
Bron: De Tielenaar
Comments are closed.